Roman ve öykü gibi edebiyat eserleri, yaratıcı yazarların tasarladığı kurmaca bir dünyayı resmeder. Edebi sanatlarla estetize edilen gerçeklik, metinde “yazınsal gerçeklik” olarak belirir. Bununla birlikte düş gücüyle ve fantastik öğelerle örülü eserler dahi, içinde bulunduğu toplumun olgularıyla ilintili ipuçları sunar. “Mizah” da ironi yüklü diliyle, içinde bulunduğu toplumun ifadesi olarak, yerine göre toplumsal yapının ve sistemin eleştirisini üstlenebilen bir edebiyat koludur. Muhalif bir aydın ve mizahçı kimliğiyle Aziz Nesin, halk yararına benimsediği mizah perspektifiyle, metinlerinde bir toplumsal yapı unsuru olan “modern spor”un eleştirisini yapmıştır. Bu çalışmada yazarın “Gol Kralı” adlı romanını sosyolojik açıdan çözümlemek amaçlandı. Üslup, anlatım unsurları, biçim, estetik gibi metne bağlı öğeleri dikkate alan bir tahlil anlayışından ziyade; kurgusal metin üzerinden toplum gerçeklerine nüfuz etmeye odaklı “Edebiyat Sosyolojisi” yöntemi benimsenmiştir. Bu bağlamda Ömer Naci Soykan’ın önerdiği “Edebi Harita”-“Nesnel Harita” karşılaştırmasını ve romanın mesajını dikkate alan yaklaşım uygulandı. Romanda çarpıtılmış spor anlayışının görünümleri resmedilmiş, toplum yararına olmayan bir spor düzeninin eleştirisi yapılmıştır. Başlıca karakterler olan mirasyedi Sait Sarıoğlu ve magazin figürü Kerkenez Sevim etrafındaki yozlaşmış ilişkiler ağı ve futbol dünyasındaki entrikalar ironik dille serimlenir. Oyunbaz kulüp yöneticileri, spor basınında asparagas habercilik ve manipülasyon, futbol-siyaset ilişkisi, şike gibi olgular makro sosyal sistemin bir ürünüdür. Toplumu oluşturan milyonlar sporu zindelik, sağlık ve kuvvetlenmek amaçlı yapmaktan ziyade, seyreder ve konuşur durumdadır. Asli ülke sorunlarına kafa yormaktan ziyade yediden yetmişe herkesin spor sayfalarına meftun olduğu, futbol hastalığına tutulduğu bir toplumdaki olumsuz durum ve kişiler resmedilir. Son tahlilde eserde futbol üzerinden toplumun eleştirisi yapıldığı söylenebilir.
Aziz Nesin, edebiyat sosyolojisi, futbol, mizah, spor sosyolojisi